Besin alerjisi, kişinin belirli bir gıdayı yedikten sonra bağışıklık sisteminin gösterdiği bir reaksiyondur. Alerjiye neden olan besinin çok az bir miktarı bile hastalığın belirtilerini tetikleyebilir ve sindirim bozuklukları, ciltte kabarma, solunum yollarında daralma, tıkanma gibi önemli sorunlara yol açabilir. Bu bölümde sizleri besin alerjisi hakkında detaylı bilgilendirmek için makaleler bulabilirsiniz.
Besin Alerjisi Nedir?
Bağışıklık sisteminin görevi vücudu hasta edip zarar veren bakteri ve virüs gibi mikropları belirleyip vücudu bu mikroplardan korumaktır. Besin alerjisi, bağışıklık sisteminin zararsız bir gıda proteinini tehdit olarak algılayıp reaksiyon göstermesiyle oluşur.
Daha sonra bu gıdanın az bir miktarı bile besin alerjisinin belirtilerini tetikleyebilir. Hatta sindirim problemleri, ciltte kabarma, kızarma ve kaşınma ve solunum yollarını daraltarak tıkanma gibi problemlere yol açabilir. Bazı kişilerde besin alerjisi çok ciddi belirtilerle kendini gösterebilir veya anafilaksi gibi hayati risk taşıyan durumlara neden olabilir.
Besin Alerjisinin Besin İntoleransıyla Karıştırmamak Gerekir
Besin alerjisinin besin intoleransıyla karıştırılması sık rastlanan bir durumdur. Ancak maalesef, besin intoleransı daha az risk taşımakla birlikte bağışıklık sistemini etkilemeyen, ciddi olmayan bir durumken, besin alerjisi hayati risk taşır ve ciddi bir hastalıktır.
Besin Alerjisi Nedenleri Nelerdir?
Besin alerjiniz olduğunda, bağışıklık sisteminiz bir gıdaya ya da gıdanın içeriğindeki bir maddeye zararlı olduğunu saptayarak reaksiyon gösterir. Bağışıklık sisteminiz, alerjik olunan gıdayı etkisiz hale getirmek için, immunglobülin E(IgE)antikoru olarak bilinen antikorları salgılaması için hücreleri tetikler. Bir dahaki sefere o gıdadan çok az miktar yemiş olsanız bile, IgE antikorları bunu algılar ve histamin ve diğer kimyasalları kan dolaşımınıza salgılaması için bağışıklık sisteminizi uyarır.
Bu kimyasallar çeşitli alerji belirtilerine neden olur. Bu alerjik reaksiyonlardan bazıları; burun akıntısı, gözlerde kaşınma, boğazda kuruluk, kaşıntı, ürtiker(kurdeşen), ishal, nefes darlığı ve anafilaktik şoktur.
Besin Alerjilerinin Çoğu Belli Gıdalardan Tetiklenir
Besin alerjilerinin çok büyük bir kısmı belli gıdalardan dolayı tetiklenmektedir. Bu gıdalar şunlardır:
– Karides, ıstakoz ve yengeç gibi kabuklu deniz ürünleri,
– Fıstık,
– Ağaçta yetişen ceviz gibi türler,
– Balık,
– Yumurta
Çocuklarda Gıda Alerjisini Tetikleyen Gıdalar
Çocuklarda besin alerjisini tetikleyen belli başlı gıdalar şunlardır;
– Yumurta,
– Süt,
– Ceviz,
– Fıstık,
– Buğday
Gıda Alerjisi Risk Faktörleri Nelerdir?
Bazı durumların alerjik kişide görülmesi gıda alerjisi riskini artırmaktadır. Bu durumlar şunlardır:
– Genetik: Alerjik hastalıklar genetiktir, dolayısıyla gıda alerjisi de genetiktir. Yani ailede anne baba ya da akrabalarda gıda alerjisi, alerji, egzama, alerjik astım, ürtiker(kurdeşen) gibi alerjik hastalık bulunuyorsa, kişide gıda alerjisi olma riski fazladır. Eğer hem anne hem babada alerjik hastalık bulunuyorsa bu risk çok daha fazla görülür.
– Diğer Alerjik Hastalıkların Olması: Gıda alerjisi olduğu düşünülen kişide, egzama, alerji, alerjik astım gibi diğer alerjik hastalık bulunuyorsa, gıda alerjisinin oluşma riski oldukça fazladır.
– Geçirilen Hastalıklar: Eğer alerjenlerin mide ve bağırsak duvarını geçmesini kolaylaştırarak, kan dolaşımına karışmasını sağlayacak her hangi bir hastalık atlatmışsanız gıda alerjisi oluşma riski yüksektir. Bu hastalıklardan bazıları, sindirim hastalıkları, beslenme bozukluğu, erken doğum ve bağışıklık sistemini bozan hastalıklardır.
Anafilaktik Şok Risk Faktörleri
Aşağıdaki durumlar gıda alerjisi olan kişide anafilaktik şok oluşma riskini arttırmaktadır. Bu durumlar;
– Kişide alerjik astım olması,
– Besin alerjisi belirtilerini kontrol altına almak için çok uzun süre beklemek,
– Ürtiker(kurdeşen) gibi diğer deride görülen belirtilerin oluşmaması.
Besin Alerjisi Belirtileri Nasıl Anlaşılır?
Bazı kişilerde alerjik olunan besine karşı olan reaksiyon çok şiddetli olmazken, bazı kişiler için belirtiler korkutucu olabilir ve hayati risk taşıyabilir. Besin alerjisi belirtileri genellikle alerjik olunan gıdayı yedikten sonraki 2 saat içerisinde gelişir. En yaygın görülen besin alerjisi belirtileri şunlardır:
– Ağızda karıncalanma ve kaşınma,
– Kurdeşen, kaşınma ya da egzama,
– Dudaklarda, yüzde, dilde, boğazda ya da vücudun diğer bölgelerinde şişme,
– Hırıltı, burun tıkanıklığı ve nefes almada zorlanma,
– Karın ağrısı, ishal, mide bulantısı ve kusma,
– Yorgunluk hissi, dengeyi kaybetme ve bayılma
Anafilaksi En Ciddi Besin Alerjisi Belirtisidir
Besin alerjisi olan bazı kişilerde, alerji, anafilaksi denilen şiddetli bir reaksiyonu tetikler. Anafilaksi hayati risk oluşturan belirtilere neden olabilir. Bu belirtiler şunlardır:
– Solunum yollarında daralma ve sıkışma,
– Boğazda şişme ya da nefes almanızı zorlaştıran boğazınızda yumru hissi,
– Kan basıncında şiddetli bir düşüşle birlikte şok
– Nabızda hızlanma,
– Yorgunluk, bayılma hissi ve bilinç kaybı
Acil tıbbi müdahale anafilaksi için oldukça önemlidir. Anafilaksi eğer tedavi edilmezse komaya hatta ölüme neden olabilmektedir.
Besin Alerjisi Belirtileri Varsa Ne Yapmalıyım?
Belirli bir besini yedikten sonra bu belirtilerden bir ya da birkaçını görüyorsanız bir alerji uzmanına gitmelisiniz. Belirtilerin sadece birini görmeniz bile besin alerjisinin düşünülmesi için yeterlidir. Mümkünse vücudunuz reaksiyon gösterdiğinde gitmenizde fayda var. Bu alerji uzmanınızın besin alerjisi teşhisi koyabilmesi için yardımcı olacaktır.
Besin Alerjisi Teşhisi Nasıl Konulmalıdır?
Besin alerjisi teşhisi için alerjik olunan gıdayı ortaya çıkaracak uygulanması gereken yöntemler vardır. Alerji uzmanınız kesin teşhisi koymadan önce bu yöntemleri uygulamalıdır. Belirli bir gıdaya alerjiniz olup olmadığını saptamak için aşağıda bahsedilen yöntemler uygulanmalıdır. Ancak gıda alerjisi teşhisi bu konuda eğitim almış deneyimli alerji uzmanları tarafından konulmalıdır.
Doktorunuza Belirtilerini Anlatın
Alerji uzmanınıza belirtilerinizi anlatın. Hangi gıdayı yediğinizde ve bu gıdadan ne kadar tükettiğinizde belirtilerin oluştuğunu ve belirtilerin şiddetini anlatın. Gıda alerjisi genetik olabileceği için, eğer ailede anne baba ya da akrabalarda gıda alerjisi ya da alerjik astım, egzama, kurdeşen gibi diğer alerjik hastalıklardan varsa doktorunuzu bu konuda bilgilendirin.
Ayrıca, doktorunuzun yapacağı dikkatli ve detaylı fiziksel muayene, belirtilerin gözlenmesi ve varsa ciltteki kabarmaların kurulukların incelenmesi teşhis konulmasında yardımcı olacaktır.
Yediğiniz Besinlerin Günlüğünü Tutun
Alerji uzmanınız belirtileri dinleyip, fiziksel muayeneyi tamamladıktan sonra, sizden belirli bir süre için yediğiniz gıdaların detaylı bir günlüğünü tutmanızı isteyebilir. Bu sayede doktorunuz, gıdayı tam olarak saptamak için yeme alışkanlıklarınızı, neleri yedikçe belirti oluştuğunu ve kullandığınız ilaçları öğrenecektir.
Deri Üzerinden Alerji Testi
Deri prick testi alerjik olduğunuz gıdayı saptamada en etkili yöntemdir. Bu testte şüphelenilen gıdanın konsantre edilmiş özü damlalar şeklinde hastanın kolun dirsekle bilek arasındaki kısmına ya da sırtına yerleştirilir. Daha sonra bu damlaların olduğu kısımlar, damla derinin altına geçecek şekilde sivri bir cisimle batırılır. Test edilen gıdaya karşı alerjiniz varsa, bu damlanın olduğu bölge kızarır ve şişer.
Kan tahlillerinin daha doğru sonuç verdiği düşünülmektedir ancak, deri prick testi vücudun bu gıdaya karşı direkt olarak verdiği tepkiyi ölçtüğü için, en doğru sonucu vermektedir.
Alerjik Olunan Gıdaya Karşı Diyet Listesi
Alerji testi yapıldıktan ve vücudun reaksiyon gösterdiğinden şüphelenilen besin ortaya çıktıktan sonra, doktorunuz bu gıdaya karşı 1 ya da 2 haftalık bir diyet yapmanızı önerir. Diyetten sonra besini küçük miktarlarda tekrar denersiniz. Bu denemelerle birlikteki diyet süreci belirtileri ve şüphelenilen gıdayı bağdaştırmanızda yardımcı olur.
Fiziksel faktörlerin dışında psikolojik faktörler de önemli rol oynamaktadır. Örneğin; belli bir gıdaya karşı duyarlı olduğunuzu düşünüyorsanız, alerjiniz olmasa bile bu durum bir reaksiyon tetikleyebilir.
Kan Tahlilleri
Kan tahlili kan dolaşımınızdaki immunglobilin E(IgE) olarak bilinen alerji tipi antikorların miktarını kontrol ederek bağışıklık sisteminizin belli gıdalara olan reaksiyonunu ölçer. Bu test için, alerji uzmanınızın muayenehanesinde kan örneğiniz alınır ve laboratuvarda çeşitli gıdalar bakımından incelenir. Ancak kan tahlilleri her zaman doğru sonuç vermemektedir.
Besin Yükleme Testleri
Besin yükleme testi doktorunuz tarafından ve olası reaksiyonlara karşı muayenehanede yapılır. Bu testte, şüphelenilen gıdadan küçük miktarlarda daha sonra arttırarak yersiniz. Bu test sırasında vücudunuz bir reaksiyon göstermezse, besini tekrar hayatınıza sokabilirsiniz.
Besin Alerjisi Tedavisi Nasıl Yapılmalıdır?
Alerjik reaksiyondan kaçınmanın tek yolu, belirtilere ya da şiddetli belirtilere neden olan gıdalardan kaçınmaktır. Ancak bu gıdadan kaçınmak için elinizden gelen çabayı gösterseniz dahi, bazen reaksiyona neden olan gıdayla temasa geçebilirsiniz.
Şiddetli Olmayan Reaksiyonlarda Tedavi
Gıda alerjisinin şiddetli olmayan belirtilerinde, reçetesiz satılan ya da doktorunuzun reçeteyle verdiği antihistaminler, belirtilerin azalmasına yardımcı olabilirler. Bu tür ilaçlar, alerjiye neden olan gıda yenildikten sonra, kaşınma ya da kurdeşeni rahatlatmak için kullanılmalıdır.
Şiddetli Reaksiyonlarda Tedavi
Gıda alerjisinin çok şiddetli reaksiyonlarında, acil servise başvurup, adrenalin enjeksiyonu yaptırabilir, ve bir süre acil serviste kalabilirsiniz. Alerjisi şiddetli olan hastaların çoğu EpiPen, Twinject, Auvi-Q gibi adrenalin enjeksiyonlarını yanında taşırlar. Bu alet, şırınga ve kalçaya bir doz ilaç uygulayan bir iğneden oluşmaktadır.
Deneysel Tedavi
Besin alerjilerinin belirtilerini azaltacak ve besin alerjisi krizlerini önleyecek daha iyi tedaviler için yapılan çalışmalar devam ederken, tam olarak alerjiyi ortadan kaldıracak ya da belirtileri tamamen azaltacak kanıtlanmış bir tedavi yoktur. Ancak alerji aşıları(immunoterapi) gıda alerjisi ve diğer alerjik hastalıkların belirtilerinin azaltılmasında faydalıdır.
Şuan uygulamada olan 2 çeşit tedavi yöntemi vardır.
– Anti-IgE Tedavisi: Bu ilaç tedavisi, vücudun IgE kullanmasına engel olur. Tedavi alerjik astım ve gıda alerjisi için kullanılmaktadır.
– Dilaltı Aşıları: Bu tedavide alerjik olduğunuz besinin konsantre edilmiş özünün küçük bir miktarı dilinizin altına yerleştirilir. Bu da faydası görülen bir tedavi şeklidir.
Besin Alerjisi Tedavi Edilmediğinde Ne Olur?
Besin alerjisi tedavi edilmediğinde ciddi sorunlara yol açabilir ve diğer alerjik hastalıkların oluşmasına neden olabilir. Bu yüzden besin alerjisi tedavisi atlanılmaması gereken bir konudur. Besin alerjisi tedavisi yapılmadığında gerçekleşebilecek durumlar şunlardır;
– Anafilaksi: Anafilaksi hassas olunan alerjene maruz kalındığında meydana gelen şok durumudur. Bu şok hayati tehlike arz eden çok ciddi bir vakadır.
– Atopik Dermatit (Egzama): Besin alerjisi tedavi edilmediğinde ciltte bazı reaksiyonlara neden olabilir. Egzama bu durumlardan bir tanesidir.
– Migren: Alerjik reaksiyon sırasında bağışıklık sisteminiz tarafından salgılanan histaminler migreni tetikleyebilir.
Besin Alerjisi İçin Alternatif ve Bitkisel Tedaviler
Besin Alerjisi için alternatif tedaviler üzerinde olan bilimsel çalışmalar kısıtlıdır. Ancak bazı kişiler bu alternatif tedavileri denemiş ve sonuç almıştır.
Bitkisel Tedaviler
Bitkisel tedavilerin küçük bir kısmında besin alerjisinin belirtilerini azaltan ve anafilaksiyi önleyen faydalar görülmüştür. Çin tedavi metotları buna örnek gösterilebilir. Ancak bu yöntemlerin kesin olarak sonuç gösterdiğine dair yeterli kanıt bulunmamaktadır.
Ayrıca, Çin bitkisel tedavi yöntemlerinin hazırlanmasının kalitesi konusunda endişeler vardır. Eğer bitkisel bir tedavi uygulayacaksanız, mutlaka bununla ilgili doktorunuza danışmalısınız. Çünkü bitkisel tedaviler test sonuçlarınızı etkileyebilir ve kullandığınız diğer ilaçlarla birlikte yan etkiler gösterebilir.
Akupunktur ve Aküpresür
Besin alerjisi için akupunktur üzerinde çok az akademik çalışma bulunmaktadır ve çalışmalara göre bu yöntemlerden kesin bir fayda görüldüğü saptanmamıştır. Bu alternatif tedavi yöntemlerinden deneyecek olursanız, alerji uzmanınıza danışmayı unutmayın ve deneyimli ve sertifikalı bir sağlık uzmanıyla deneyin.
Aküpresür ise akupunktur gibi, vücutta akupunktur yapılan noktalara iğne yerine parmakla masaj şeklinde yapılan alternatif tedavi biçimidir. Aküpresür yönteminin de kesin olarak faydaları bilimsel olarak saptanmamıştır.