Ürtiker, yaygın olarak bilinen ismiyle kurdeşen ciltte kırmızı veya beyaz kaşıntılı kısımların oluşmasına neden olan bir cilt reaksiyonudur. Bu kısımların boyutu, görünüşü kişiden kişiye değişebilir ve reaksiyon sürecine göre şiddetlenip hafifleyebilir. Ürtiker de altında alerji yatabilen bir hastalıktır ve belirtileriyle kişinin hayatının etkileyeceğinden önemli bir konudur. Bide bu başlıkta sizlere alerjik bir cilt hastalığı olan ürtikeri ve başlıklarını anlattık.
Akut Ürtiker Nedir?
Ürtiker, cilt yüzeyinin hemen altındaki kan damarlarından sızan küçük miktarlarda sıvının neden olduğu kaşıntılı bir döküntüdür. Ürtiker’in iki türlü çeşidi vardır.
– Akut Ürtiker: Aniden gelişen kabarcıklar oluşursa ve 6 haftadan az sürer ise, genel olarak vakalar 24 ile 48 saat arasında sürmektedir. Dünya üzerinde her 6 insandan birinde, hayatının herhangi bir evresinde ürtiker bulunmaktadır. Herhangi bir yaş aralığı gözetmeksizin her yaşta boy gösterebilecek olan bu hastalık bazı insanlarda tekrarlayan ataklarıyla adeta hayatı zehir edebilir.
– Kronik Ürtiker: Vücudunuzda oluşan kabarcıklar 6 haftadan fazla sürüyor ise bu kronik ürtikerdir ve bir an önce tıbbi yardım almanız gerekmektedir.
Akut Ürtiker aniden oluşan kaşıntılı ve döküntülü bir hastalıktır ve vücuda, cildinize verdiği zarardan dolayı günlük ritüel yaşamınızı etkileyen bir durumdur. Döküntüler alerji kaynaklı olabilir ve bu yüzden 24 saat içinde alerji / immünoloji uzmanınıza görünmeniz gerekmektedir.
Akut Ürtiker Nedenleri Nelerdir?
Herhangi bir tetikleyici cilt hücrelerinin histamin gibi kimyasal maddeleri serbest bırakmasına neden olabilir. Bu kimyasallar cildin yüzeyindeki küçük kan damarlarından sıvının sızmasına neden olur ve bu durumda şişmelere neden olur. Kimyasal maddeler aynı zamanda kan damarlarının genişlemesine neden olmakla beraber zararlı maddelerin etrafındaki alevlenmeye neden olabilir. Bu durumu tetikleyen vakalrın yaklaşık yarısı bilinmiyor veya tanımlanamıyor. Bu tetikçilerin bazılarını sizler için aşağıdaki maddelerde inceledik;
– Alerjiler:
– Fıstık, çilek, narenciye, yumurta, gıda katkı maddeleri, baharatlar, çikolata veya balığa olan besin alerjisi gibi durumlar buna neden olabilir. Daha önce pek çok kez yemiş olsanız bile bir besine karşı alerji geliştirebilirsiniz.
– Böcek ısırıkları ve sokmalara karşı alerjiler.
– Penisilin, aspirin, anti-inflamatuar ağrı kesiciler vb. ilaçlara alerjiler.
– Viral Enfeksiyonlar
Soğuk algınlığı veya grip gibi viral enfeksiyonlar bazı insanlar üstünde ürtiker döküntüsünü tetikleyebilir. Belirtileri görünmeyen hafif bir virüs enfeksiyonu muhtemelen açık bir nedeni olmaksızın gelişen ürtikeryal döküntülerin ortak br tetikleyicisi olabilir.
– Cilt Teması
Temas eden duyarlılaştırışılar bazı insanlarda ürtikerin lokal bir bölgesine bulaşmasına neden olur kimyasallar, lateks, kozmetik, bitkiler, merhemler, ısırgan tıkaçları gibi maddeleri bu duruma örnek olarak gösterebiliriz.
Akut Ürtiker Belirtileri Nelerdir?
Döküntüler genellikle aniden belirir ve cildin herhangi bir bölgesini etkileyebilir. Deride küçük kabarcıklar olarak gelişen bu hastalık genel olarak alerjik bir reaksiyon sonucunda oluşan cilt reaksiyonudur. Bu kabarcıklar sivrisinek ısırığına benzeyen küçük tekerlekler halinde olur ve rahatsız edebilecek bir kaşıntıya sebep olur. Her bir kabarcık, beyaz, kırmızı veya genellikle parıltılı bir cilt alanı ile çevrilidir. Kurdeşenin kabarcık ve parıltılı görüntüsü, herhangi bir ısırganın sokması sonucunda oluşan döküntüye benzerdir. Kabarcıklar genellikle 1-2 cm çapında olmakla beraber boyutları hastalığın derecesine doğru orantılı olarak değişebilir. Vücudun çeşitli yerlerinde oluşabilir fakat bazı durumlarda aynı bölgede birden çok görülebilir bu durumda, hepsi aynı bölgede ise tedavinin daha kolay olacağını gösterebilir. Bazen birbirinin yanındaki düğme şeklindeki kızarıklıkları büyük tohumlara dönüştürmek için bir araya gelebilirler fakat çoğunlukla daireseldirler. Hastalığın geçmesine rağmen çevresindeki parlama bir süre kalır bu da ” geçmedi mi ” ? diye korkutmamalı. Cildin etkilenen bölgesi lekeli bir biçimde kırmızı yapabilir. Bu durum yavaş yavaş solar ve cilt normale döner. Her bir kabarcık genellikle 24 saatten az sürer ancak bazıları kayboldukça diğerlerinin ürediği de görülebilir. Daha sonrasında ise bu döküntüler vücudun etrafında hareket ediyormuş gibi görünebilir. Bir çok cilt bölgesi aniden bu durumdan etkilenir ise döküntüler oldukça kötü görünebilir.
Diğer Belirtiler;
– Akut ürtiker’e sahip olan insanların çoğunluğu kendini hasta hissetmez, ancak döküntü ve kaşınmanın derecesi ve belirtilerin geçmesi zahmetli olabilir.
– Bazı durumlarda anjio ödemi olarak adlandırılan bu durum ürtiker ile aynı anda gelişir. Bu durumda, sıvılar derinin altındaki dokuların içine sızar ve dokunun şişmesine neden olur.
– Anjiyo ödemin şişmesi vücudun herhangi bir bölgesinde görülebilir fakat en çok göz kapaklarını, dudakları ve cinsel organı etkiler.
– Bazı durumlarda dil, boğaz bu durumdan dolayı etkilenir ve şişer bu durum yutkunmayı zorlaştırır. Bu şişkinlik bazen solunum güçlüğüne neden olacak derecede kötüleşir.
– Anjiyo ödem belirtileri, ürtiker belirtilerinden daha uzun süre devam etmektedir. Şişmiş alanların çökmesi ve yok olması üç günden fazla sürebilir.
Akut Ürtiker Teşhisi Nasıl Yapılır?
Bazı durumlarda tetikleyici belirgindir. Bir kişi yerfıstığı veya karides yedikten kısa bir süre sonra ürtikerleri görünmeye başlar. Diğer vakalar, olası olan bir çok nedenden dolayı hem hasta hem de doktor tarafından adeta dedektiflik çalışması gerektirir.
Sadece tek bir kurdeşen atağı genellikle yoğun test gerektirmez. Bir besin alerjisinden şüpheleniliyor ise, yediğinizi takip etmeniz gerekmektedir. Bu, aldığınız besinler ile kurdeşen arasında bir bağlantı olup olmadığını keşfetmenize yardımcı olacaktır.
Doktorunuz, kronik ürtikerden şüpheleniyor ise ailenizin tıbbi öyküsünü, evde ve işyerinde maruz kaldığınız maddeleri, evcil hayvanlara veya diğer hayvanlara maruz kalma durumunuzu ve yakın geçmişte aldığınız ilaçları soracaktır.
Alerji uzmanınız, ürtikerin nedenini belirlemek için cilt prick testi, kan testi veya idrar testlerini yaptırmanızı isteyebilir. Eğer tetikleyicinin bir besinden kaynaklandığından şüpheleniliyor ise alerji uzmanınız tanıyı doğrulamak için cilt prick testi veya kan testi yapabilir; tetikleyici tespit edildikten sonra, büyük olasılıkla bu gıdalardan veya bu gıdaların maddelerinden yapılmış olan ürünlerden uzak durmanızı önerebilir. Nadiren de olsa alerji uzmanınız bu gıdanın tetikleyici olduğunu kesinleştirmek için ölçülü bir miktarda yemenizi önerir ve bu sayede ürtikerin gelişip gelişmediğini görür bu durum çok nadir bir test yöntemidir. Eğer alerji uzmanınız ilaç olan bir tetikleyiciden şüpheleniyor ise benzer testler yapabilir ve teşhisi doğrulamak için bu ilacı size yine belli ölçülerde ve temkinli bir şekilde verebilir. Ancak hayatı tehdit eden bir alerjik reaksiyon olasılığı Anafilaksi nedeniyle, bu testler sıkı tıbbi gözetim altında, acil durum ilaçları ve ekipmanlar olmadan yapılmamalıdır.
Akut Ürtiker Tedavisi Nasıl Yapılır?
Araştırmacılar, ürtikere neden olabilecek faktörlerin çoğunu tespit etmiş durumdadır. Bunlara besinler ve aldığınız diğer maddeler, örneğin ilaçlar dahildir. Bazı insanlar sadece bazı maddelere dokunarak kurdeşen geliştirir. Bazı hastalıklar ürtikere neden olabilir sizler için en yaygın nedenlerden birkaçını inceledik;
– Bazı yiyecekler ( Özellikle yerfıstığı, yumurta, fındık ve kabuklu deniz canlıları)
– Antibiyotikler ( penisilin ve sülfa gibi), aspirin ve ibuprofen gibi ilaçlar.
– Böcek sokmaları veya ısırıkları
– Basınç, soğuk, ısı veya güneşe maruz kalma gibi fiziksel uyaranlar.
– Lateks
– Kan nakli
– İdrar yolu enfeksiyonları ve bakteriyel enfeksiyonlar
– Soğuk algınlığı, bulaşıcı mononükleoz ve hepatit de dahil olmak üzere olan tüm viral enfeksiyonlar
– Hayvan tüyleri
– Polen alerjisi
-Zehirli meşe ve zehirli sarmaşık gibi bazı bitkiler
Antihistaminikler, akut ürtiker için reçeteyle kullanılabilir ve sıklıkla önerilen bir ilaç tedavisidir. Alerjik belirtilere neden olabilecek deride bir kimyasal olan histaminin etkisini bloke etmeye çalışır. Genel olarak düşük sedasyon veya sedasyonsuz antihistaminikler tercih edilir. Etkili, uzun süreli ve yan etkileri azdır. Alerji uzmanınız belirtileri hafifletmek için, soğuk kompres ve kaşıntıyı önleyici krem ile birlikte, iki ya da üç antihistaminik seans önerebilir. Şiddetli ürtiker atakları belirtilerin şiddetini azaltabilen prednison ve benzer bir kortikosteroid ilaç veya immün modülatör ile geçici tedavi gerektirebilir.
Eğer vücudunuzun bu duruma verdiği tepki dilinizin veya dudaklarınızın şişmesi ise ve solunum sıkıntısı çekiyor iseniz alerji uzmanınız her zaman el altında tutmanız gereken bir epinefrin ( Adrenalin) otomatik enjektör reçetesi yazabilir. Bunlar, erken anafilaksi semptomları olabilir ve potansiyel olarak öldürücü bir alerjik reaksiyon olup nefes almayı engeller ve şoka yol açabilir. Anafilaksi için tek tedavi epinefrindir. Eğer vücudunuzda değişen bu duruma enjektörünüz yanınızda değilse ve otomatik enjektör kullandıktan sonra iyiye gitmiyorsa derhal tıbbi yardım almanız gerekmektedir. Ayrıca otomatik enjektör kullandıktan sonra tekrardan tıbbi yardım almanız gerekmektedir.
– Yemekler: Belirtilerinize neden olduğu belirlenen gıdaları yemeyin.
– Sürtünme veya Çizilme: Sert sabunlar ve havlulardan kaçının. Sık sık banyo yapmak kaşıntı ve çizilmeyi azaltabilir ve bu vücudunuza aynı zamanda yararlı bir durumdur.
– Sabit basınç: Sıkı kıyafetlerden kaçının. Ürtiker gevşek giysiler giyerek rahatlatılabilir.
– Ateşlenmek: Soğuğa maruz kaldığınızda ya da soğuk suda yüzerken yanınızda her zaman bir epinefrin otomatik enjektör taşımalısınız. Soğuk havaya maruz kalmaktan kaçının ve soğuk havalarda burnunuzun ve ağzınızın etrafında bir fular kullanın. Soğukta dışarıda olmalıysanız, sıcak ve kalın kıyafetler giymelisiniz.
– Güneşe maruz kalmak: Koruyucu giysiler giyin ve güneş kremi uygulayın.
– İlaçlar: Belirli bir ilacın ürtikere neden olduğunu düşünürseniz hemen doktorunuza veya eczacınıza haber verin.