Çocukluk çağı astımı erişkinlerin astımından farklı değildir fakat çocuklar bazı zorluklarla karşı karşıya kalabilirler. Okul, oyun, spor ve uyku engellemektedir. Kontrol edilemezse ciddi astım ataklarına sebebiyet vermektedir. Bu bölümde sizlere çocukluk çağı astımının ne olduğu, tanısı ve tedavisi anlatılacaktır.
Çocukluk çağı astımında polenlerin solunum yolu ile alınması, soğuk algınlığı veya başka bir solunum yolu enfeksiyonu gibi tetikleyici faktörlerle karşılaşıldığın da akciğerler ve hava yollarında kolayca inflamasyon gelişir. Çocukluk çağı astımı oyun, spor, okul ve uykuyu engelleyerek günlük yaşamda can sıkıcı belirtilere yol açabilir. Bazı çocuklarda, kontrol edilemeyen astım tehlikeli astım ataklarına neden olabilir.
Çocukluk çağı astımı erişkinlerin astımından farklı değildir; fakat çocuklar bazı zorluklarla karşı karşıya kalabilir. Astım, çocukların acil servis başvuruları, hastaneye yatışlar ve okula gidememelerinin önde gelen nedenlerinden biridir. Ne yazık ki, çocukluk çağı astımı tam olarak iyileştirilememekte ve belirtiler erişkin çağa kadar devam etmektedir. Fakat doğru tedavi ile, siz ve çocuğunuz belirtileri kontrol altında tutabilir ve büyümekte olan akciğerlerin zarar görmesini engelleyebilirsiniz.
Çocukluk Çağı Astım Nedenleri
Çocukluk çağı astımının altında yatan nedenler henüz tamamen anlaşılabilmiş değil. Genellikle aşırı duyarlı bir bağışıklık sistemi rol oynar. Katkısı olduğu düşünülen bazı faktörler:
- Kalıtsal özellikler
- Çok küçük yaşta ortaya çıkan bazı solunum yolu enfeksiyonları
- Sigara dumanı veya hava kirliliği gibi çevresel faktörlere maruz kalınması
Duyarlılığı artan bağışıklık sistem, belli tetikleyicilerle karşılaşıldığında akciğer ve hava yollarının mukus üretmesine neden olur. Tetikleyiciye karşı verilen reaksiyon gecikebilir ve tetikleyiciyi tanımlamak daha zor bir hale gelebilir. Aşağıdaki tetikleyici faktörler çocuktan çocuğa farklılık gösterir :
- Nezle gibi viral enfeksiyonlar
- Sigara dumanı gibi havayı kirleten maddelere maruz kalma
- Ev tozu akarı, evcil hayvan, polen veya küf alerjisi
- Fiziksel aktivite
- Hava değişikliği veya soğuk hava
Bazen tetikleyici bir faktör olmadan da astım belirtileri ortaya çıkabilir.
Çocukluk Çağı Astımı Belirtileri ve Bulguları
Çocukluk çağı astımının yaygın belirti ve bulguları şunlardır:
- Sık, aralıklı öksürük
- Soluk verirken hırıltı veya ıslık benzeri ses
- Nefes darlığı
- Göğüste sıkışma, balgam birikmesi
- Özellikle küçük çocuklarda göğüs ağrısı
Çocukluk çağı astımının diğer belirti ve bulguları şunlardır:
- Nefes darlığı, öksürük ve hırıltılı solunumun neden olduğu uyku sorunu
- Soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu enfeksiyonları ile kötüleşen hırıltı veya öksürük nöbetleri
- Solunum yolu enfeksiyonu sonrası görülen bronşit veya iyileşmede gecikme
- Oyun oynamayı veya egzersizi kısıtlayan nefes darlığı
- Uyku verimsizliğinden kaynaklanan bitkinlik
Solunum yolu virüsü ile tetiklenen, tekrarlayıcı, hırıltılı solunum küçük çocuklarda astımın ilk bulgusu bir olabilir. Çocuklar büyüdükçe, astımın solunum yolu alerjenleri ile ilişkisi daha belirgin hale gelir. Astımın belirti ve bulguları çocuktan çocuğa farklılık gösterir ve zamanla iyiye veya kötüye gidebilir. Çocuğunuzda geçmeyen öksürük ya da balgam birikmesi gibi yalnızca tek bir bulgu veya belirti olabilir.
Çocuğunuzdaki belirtilerin astımdan ya da başka bir sebepten kaynaklanıp kaynaklanmadığını söylemek zor olabilir. Belirli zamanlarda ortaya çıkan veya uzun süren hırıltılı solunum ve diğer astım benzeri belirtiler bronşit ya da başka bir solunum yolu probleminden kaynaklanıyor olabilir.
Astımın tedavisinin en önemli amacı yaşam kalitesini düşüren belirtileri en aza indirip yaşam standartımızı en üst seviyeye getirmektir. Astım tedavisinde amaç belirtilerin her zaman kontrol altında tutulmasıdır. Çocuğun durumuna göre kısa veya uzun sürede etki eden ilaçlar kullanılacaktır. Öncelikle kısa sürede etki eden ilaçlar ile astım belirtilerinin tedavi edilmesi sağlanır. Daha sonra uzun sürede etki eden ilaçlar ile devam etmekte olan astım ataklarının önüne geçilmekte ve koruyucu tedavi sağlanmaktadır. Çocuk için doğru ilaç seçimi yaşı, belirtileri, astım tetikleyicileri ve astımını kontrol altında tutan en iyi ilacın ne olduğu dahil olmak üzere birçok şeye bağlıdır. Bu yazımızda sizlere çocukluk çağı astım tedavisinin nasıl olması gerektiğini yazdık.
Çocukluk Çağı Astımı Tedavi
Astım tedavisinin amacı belirtileri her zaman kontrol altında tutmaktır. Çocuğunuzda aşağıdakiler varsa astım iyi kontrol ediliyor demektir :
- Belirtilerin minimal olması veya hiç olmaması
- Astım alevlenmelerinin az olması veya hiç olmaması
- Fiziksel aktivite veya egzersizde kısıtlanma olmaması
- Albuterol gibi kısa etkili inhalerlere az ihtiyaç duyulması
- İlaç yan etkilerinin az olması veya hiç olmaması
Astım tedavisi hem belirtilerin ortaya çıkışını önlemeyi hem de devam etmekte olan astım ataklarını tedavi etmeyi kapsar. Çocuğunuz için doğru ilaç seçimi, yaşı, belirtileri, astım tetikleyicileri ve astımını kontrol altında tutan en iyi ilacın ne olduğu dahil olmak üzere birçok şeye bağlıdır.
Uzun süreli kontrol edici ilaçlar
Koruyucu, uzun süreli kontrol edici ilaçlar çocuğunuzun hava yollarında belirtilere neden olan inflamasyonu azaltır. Çoğu vakada, bu ilaçların her gün alınması gerekir.
Uzun süreli kontrol edici ilaçlar şunlardır :
- İnhale kortikosteroidler. Fluticasone (Flovent Diskus, Flovent HFA), budenoside (Pulmicort Flexhaler), mometasone (Asmanex), ciclesonide (Alvesco), beclomethasone (Qvar) ve diğerleri bu gruba girmektedir. Çocuğunuzun maksimum fayda görmesi için bu ilaçları birkaç gün ile birkaç hafta arasında kullanması gerekebilir. Bu ilaçların uzun süre kullanılması çocukların büyümesinde hafif bir yavaşlama ile ilişkilidir; fakat etkisi azdır. Çoğu vakada, astımın iyi kontrol edilmesinin getirdiği faydalar olası yan etki riskine daha ağır basmaktadır.
- Lökotrien modifiye ediciler. Montelukast (Singulair), zafirlukast (Accolate) ve zileuton (Zyflo) bu gruptaki oral kullanılan ilaçlardır. Astım belirtilerinin 24 saate kadar önlenmesine yardım eder. Nadiren, bu ilaçlar ajitasyon, agresyon, halusinasyon, depresyon ve intihar düşünceleri gibi psikolojik reaksiyonlar ile ilişkili olabilir. Çocuğunuzda olağan dışı bir reaksiyon fark ederseniz derhal tıbbi yardım isteyin.
- Kombine inhalerler. Bu ilaçlar inhaler bir kortikosteroide ilaveten uzun etkili bir beta agonist (LABA) içerir. Fluticasone ve salmeterol (Advair Diskus, Advair HFA), budenoside ve formoterol (Symbicort), fluticasone ve vilanterol (Breo), mometasone ve formoterol (Dulera) bu grupta yer alır. Bazı durumlarda, uzun etkili beta agonistler ciddi astım atakları ile ilişkili olabilirler. Bu nedenle, bu ilaçlar daima çocuklara kortikosteroid içeren bir inhaler ile birlikte verilmelidir. Kombine inhalerler yalnızca diğer ilaçlarla iyi kontrol edilemeyen astım varlığında kullanılmalıdır.
- Teofilin (Elixophyllin, Theo-24, Uniphyl ve diğerleri) hava yollarının açık kalmasına yardım eden günlük kullanılan bir ilaçtır. Nefes almayı kolaylaştırmak için havayolları çevresini saran kasları gevşetir. Günümüzde geçmişteki kadar sık kullanılmamaktadır.
Hızlı etki gösteren rahatlatıcı ilaçlar
Rahatlatıcı ilaçlar, nefes almayı sınırlandıran ödemli havayollarını çabuk şekilde açarlar. Hayat kurtaran ilaçlar olarak da isimlendirilen bu ilaçlar, astım atağı sırasında hızlı, kısa süreli rahatlama ihtiyacı duyulan durumlarda veya doktorunuz önerdiyse egzersiz öncesinde kullanılır.
Hızlı etki gösteren rahatlatıcı ilaçlar şunlardır :
- Kısa etkili beta agonistler. Bu inhaler bronkodilatör ilaçlar astım atağı sırasında meydana gelen semptomları hızlı bir şekilde hafifletebilir. Albuterol (ProAir HFA, Ventolin HFA ve diğerleri) ve levalbuterol (Xopenex HFA) bu gupta olan ilaçlardır. Dakikalar içinde etki eder ve etkileri birkaç saatte sonlanır.
- İpratropium (Atrovent HFA). Çocuğunuzun belirtilerini hızlı şekilde hafifletmek için doktorunuz bu ilacı reçete edebilir. Diğer bronkodilatörler gibi, havayollarını gevşeterek nefes almayı kolaylaştırır. İpratropium çoğunlukla amfizem ve kronik bronşit için kullanılsa da bazen astım atağı tedavisinde de kullanılır.
- Oral ve intravenöz kortikosteroidler. Bu ilaçlar astıma neden olan hava yolu inflamasyonunu azaltır. Prednizon ve metilprednizolon bu ilaçlardandır. Uzun süre kullanıldığında ciddi yan etkilere yol açabilirler, bu yüzden sadece ciddi astım semptomlarını tedavi etmek için kısa süreli kullanılırlar.
- İmmünmodülatör (bağışıklık düzenleyici) ajanlar. Mepolizumab (Nucala), ciddi eozinofilik astımı olan çocuklarda kullanılabilir.
Çocukluk Çağı Astımı Komplikasyonları
Astım aşağıdaki gibi bir takım komplikasyonlara yol açabilir :
- Acil tedavi veya hastaneye yatış gerektiren ciddi astım atakları
- Hava yollarında (bronşlar) kalıcı daralmalar
- Okula gidememe veya okulda geri kalmak
- Verimsiz uyuma ve bitkinlik
- Oyun, spor ve diğer aktiviteleri engelleyen belirtiler